(حرف، اِ) د. نام حرف دهم از الفبای فارسی وهشتم از الفبای عرب و در حساب جمل نماینده ٔ عدد چهار و در حساب ترتیبی نماینده ٔ عدد ده است و باصطلاح تقویم علامت ستاره ٔ عطارد نیز هست . (آنندراج ). رفیق ذال و ...

[ ب ِ دَ ] (اِ) تندی و تیزی رفتار. (انجمن آرا) (آنندراج ) (برهان ) : گهی با خاک همخانه گهی با باد هم پیشه گهی با چرخ هم زانو گهی با بحر هم بردن .عبدالواسع جبلی .◄ اسب جلد و تیز.(انجمن آرا) (آنندراج ) ...

[ م َ ] (اِ) مرغی است که آنرا بعربی عقاب گویند. (برهان ) (آنندراج ).

[ د د ] (اِخ ) باد. نام شهری از دوک نشین بزرگ بهمین نام دارای 15730 تن جمعیت و بواسطه ٔ حمامهای معدنی معروف و مشهور است . رجوع به ماده ٔ قبل شود.

[ پ َ ] (اِ) دارپرنیان و چوب بقم . (ناظم الاطباء) (شعوری ج 1 ص 1421). رجوع به دار پرنیان شود.

[ ](اِ) غلیواژ. (اوبهی ). امّا جای دیگر بنظر نرسید.

[ ف َ ] (اِخ ) نام نسکی است از جمله ٔ بیست ویک نسک کتاب زند یعنی قسمتی از جمله ٔ بیست ویک قسم کتاب زند. (برهان ). اما در میان نام نسکهای بیست ویک گانه ٔ اوستا نامی که شبیه به دال مینوفر باشد نیست . (ح ...

[ د ] (ع ص ) تناور. مذکر و مؤنث در وی یکسانست . ج، بُدُن، بُدَّن . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). فربه و سمین . (ناظم الاطباء). تناور. ج، بدن . (مهذب الاسماء). زن و مرد ستبر. جسیم . ...

[ دَ ] (مص ) پهلوی «بوتن » «بوتن » از ریشه ٔ آریایی «بهو - بهاو» بهمین معنی . اوستا «بوئیتی »، سانسکریت «بهاوتی » (سوم شخص )، لاتینی «فوتوروم »، اسلاو «بیت » (مصدر). استن . وجود داشتن . هستی داشتن . و ...

(اِ مرکب ) (از: دال، به معنی دار + خال، به معنی شاخه ) نهال و درخت نونشانده و پیوندنکرده را گویند. (برهان ).

[ ن َ دَ ] (مص منفی ) عدم . نیستی . وجود نداشتن . معدوم بودن . مقابل ِ بودن .

[ دال ل دَ ] (مص مرکب ) دلالت داشتن بر. هدایت داشتن بر. رهنمون بودن بر.

[ ب َ دَ ] (ع ص، اِ) دختر نرم ونازک بدن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ).

[ م ُ هَُ ] (ترکیب عطفی، اِ مرکب ) دام و داهول . رجوع به داهل و داهول و داحول و نیز رجوع به دام شود.

[ ب ِ دَ ](مص ) بودن . دیر کشیدن . گذشتن (زمان ) : چون یک زمان ببود سلمه فراز رسید با اسب و سلاح کافران . (ترجمه ٔ طبری بلعمی ). ◄ توقف داشتن . مقیم بودن . یکچندی آن جایگاه ببود. (کلیله و دمنه ). ◄ شد ...

[ ت َ وَدْ دُ ] (ع مص )نرم گردیدن چرم . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد). ◄ دباغی کردن . ◄ تر نهادن در آب . ◄ تر نهاده شدن، لازم و متعدی است . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). ...